NCN Sonata 4 – „Ruskojęzyczne” wydania bazyliańskie (XVIII w.)

Nazwa Programu: Sonata 4

Źródło Finansowania:  Narodowe Centrum Nauki, więcej

Nr grantu:  2012/07/D/HS2/03672 

Nr umowy: UMO-2012/07/D/HS2/03672 

Kierownik grantu: dr hab. Joanna Getka

Wysokość dofinansowania: 109 200

Termin rozpoczęcia: 2013-07-09

Termin zakończenia: 2017-07-08

Interdyscyplinarny projekt badań literaturoznawczo-językoznawczo-kulturoznawczych zakłada wyszukanie, opracowanie, opisanie osiemnastowiecznej „ruskojęzycznej” spuścizny bazyliańskich drukarni zakonnych.

Termin język „ruski” używany jest tu zamiennie z określeniami: „prosta mowa”, „prosty język ruski” w znaczeniu potocznego i literackiego języka Ukraińców i Białorusinów w XVIII wieku.
Mimo iż język ten był w XVIII wieku powszechnym językiem komunikacji na wschodnich rubieżach dawnej Rzeczypospolitej, aż do początku XIX wieku nie cieszył się wysokim prestiżem. Zmiana tej sytuacji dokonywała się powoli, a dużą zasługę w tym procesie mają typografie bazyliańskie.
Celem badania jest charakterystyka druków wydanych przez bazylianów w „prostej ruskiej biesiadzie”. Projekt zakłada nie tylko charakterystykę języka tych dzieł, ale i opis ich zawartości, przez co można określić potrzeby i sposób myślenia ich czytelników. 

Badanie ma na celu zobiektywizowanie pojawiających się stwierdzeń, że działalność zakonu hamowała rozwój kultury bizantyjsko-słowiańskiej panującej na dawnych wschodnich Kresach Rzeczypospolitej i prowadziła do latynizacji czy wręcz polonizacji tych ziem poprzez odpowiednio zorganizowaną akcję wydawniczą. Wstępy do znalezionych już wydań bazyliańskich w języku „ruskim” sugerują, że mieli oni zamiary wręcz przeciwne – chodziło o wprowadzenie do piśmiennictwa języka rozumianego powszechnie przez czytelników.

Celem badań jest podkreślenie całej złożoności efektu działalności bazylianów, która stanowiła pomost między kulturami „ruskiego” wschodu i „polskiego” zachodu i przyczyniała się do ubogacania i rozwoju każdej z nich. Powyższa teza pojawiła się podczas analizy polskojęzycznych tekstów drukarni bazyliańskich, która niebawem ukaże się w wersji książkowej.

Analiza języka druków bazyliańskich stanowi dopełnienie obrazu sytuacji socjolingwistycznej wschodnich rubieży dawnej Rzeczypospolitej i pokazuje, po jakie druki sięgali przedstawiciele różnych nacji.